×
  • Palune Nevipya
  • Miro Gendenipe
  • Amari Buti
  • Miro Gendenipe

    Korkore khuvipe 20 siklovnengo kotar o khelipya e TikTokesko thay medualuno edukipe

    NgaKotar Faton Ismajli Publikuar: 19/06/2024 | 0:55 Publikimo: 19/06/2024 | 0:55

     

    Medualuno edukipe sar obligativuno siklipe si may shukarno alosaripe kotar o riziko kolencar arakhnape o qhavore ano yekh malipe e pherde akcesea ano internet. Si bimothavipaske o na vakeripe e decusutne jenengo, umlavdipea e Ministriako vash Edukipe, ano yekh vakti kana o edukipe e siklovnengo ano ovipe sar te vastinen o medie manglape te ovel urjenca themeski. Korkore khuvipe 20 qhavorengo ani Fushe Kosova thay Lipyan, kola sine qhivde kotar yekh khelipe ano Tiktok, si yekh anglo mothavipe kay ini ani Kosova shay dikha skene sara no amerikako senati kana o dadalarya adikerna sine pe vasta o fotografie e qhavorenge kola kerde korkoro mudaripe kola sine qhivde kotar o khelipya ano socialune raifa.

     

    12-bershuno Matthew Minor mulo pe 2019 bersh palo so kherlgya vash o mudaripe, ano tiktok, ov dikhla thay qhivdilo kotar yekh video mudaripesko. Dad e Matthew, Todd Minor vakergya anglo krisipaske jene ani amerika kay Olesko qhavo khelgya akava khelipe thay mulo.

    Ano yekh kedipe e amerikake senatesko ano februari akale bersheste , o dat e 12 bershunesko thay nekobar dadalarya adikerde fotografie phere qhavorengo save kerde korkoro mudaripe, palo so lele inspiripe kotar o khelipya ano socialune medie. Ano senati atestinana sine o phiravne e kompaniako sheruni ano socialune rafina, sar Meta, Tiktok, X thay yaver.

    “Avlama qhelale vash tumare cidipya…”, vakergya e dadalaryenge o sheruno e Facebookesko.

    Sah akaya situacia akale ovipyencar ovena ano YATH, ano than kote o edukipe medialuno si kotor e sistemesko ano edukipe, ko mashkar vakti ani Kosova nane ni debate thay nane themeski strategia sar te treteringyol ovipe thay reziko kotar o vastipe e mediengo kotar o qhavore.

    Na janava so manglape te ovel kay ini amare organya uqe themeske thay amalipaske te diskutinen thay len decisipya vash akavutni tema.

    29 pe shel e siklovnengo silen akcesi ano TikTok

    Ano yekh skenciako keripe kova ka publikingyol sigate, ano yekhuno autoripe e profesoresko Arben Fetoshi, vash o qhivipe thay efektia e socialune medienge ko siklovne elementarune, mothavela kay 29 pe shel e qhavorengo e klasako panj si olen akcesi ano TikTok. Ko mashkar vakti, buderi o desh bershune si len may buderi desar yekh akcesi ano socialune medie, qhiv akate ini o fakti kay buderi 100 pe shel e qhavorengo ani Kosova silen akcesi ano internet.

    Vastipe ayekha baro e mediengo thay pherdo akcesi ano internet bizo nisavo undripe si baro riziko vash o qhelale avipya may but ko qhavore.

    Numay paluno ovipe ani Kosova si korko qalavipe e qhavorengo kola sine qhivde kotar yekh khelipe ano TikTok. Khelipe qhivela e qhavoren kotar o korkoro khuvipe sar masa vash te ciden o stresi.

    Policiaki Ofisera, Flora Ahmeti, konfirmingya o korkoro khuvipe e 20 qhavorengo. Oy vakergya kay olendar 18 si kotar e Fushe Kosova thay 2 Lipyanestar, kolencar llelape e Themeski Prokuroria thay Centaria e Socialune Bukyako.

    Naturiteta na sine yekh reagipe baro kotar o respondime institucie, sar odoya e Ministriav ash Edukipe, koya sine respondimi vash te qhivel programia ano skole, obligativuno edukipe vash vastipe e mediengo kotar e rig e siklovnengi thay siklarnengi.

    Ji kana ano normalune thana ovipe e medialune edukipesko ano skole sit ema agorimi amende pandar manglape te hramingyol thay rodingyol yekh siklipe akavutno te khuvel ano obligativune programia.

    Te ovel sama may buderi ko qhavore

    Ano agoripe ani Franca sine sherdipya vash te aqhaven e qhavorenge krisea o beshipe anglo ekranya, vash o efekti negativuno ano sastipe psiko-fizikuno vash olenge. Kosovake Institucie pandar nane olen idea, nane vakeripe thay na diklola ano horizonti kay shay ovela institucia koya ingarela angle o proyekti vash formaluno edukipe thay qhavore vash vastipe e socialune mediengo.

    Ji kana institucie qhivena medialuno edukipe sar obligipasko siklipe ano sah edukipesko sistemi ani Kosova, dadalarya manglape te monitorinen pere qhavoren phanglo o vastipe e socialune mediengo thay te dikhen e qhavoren phanglo o dikhipe rodlaripe e maripeske mothavipyengo ano TikTok.

    Dadalarya thay sikavne manglape te vakeren phanglo o riziko vash o astaripe ano viralune khelipya e rezikoa ano socialune rafina. Dadalarya manglape te vastinen aqhavdo vakti vash o qhavore ano ovipya kola dikhena ano socialune medie , may buderi ano TikTok.

    Manglape te ovel may buderi vakeripya mashkar o sikavne, sikloovne thay dadalarya phanglo e maripeske mothavipya thay rizikoske khelipya ano socialune medie.

    Agoripea, medialuno edukipe sar obligipasko siklipe ano skole elementarune thay mashkarthemutne si shukarno alosaripe mamuy o riziko kolencar o qhavore arakhnape ano malipe e buderipe 100 pe shel akcesi ano internet.

    Korkore khuvipe e 20 qhavorengo kola sine inspirime kotar yekh khelipe ano TikTok si yekh anglo kharipe ini ani Kosova kay shay dikha skene sar ano amerikako senati kana o dadalarya adikerna ano vasta o fotografie e korkoremudaripasko e qhavorengo kola sine inspirime kotar o khelipya ano socialune medie, sar ovipe e 12 bershunesko Matthew Minor.

    *Akava artiklo si relizimo ano rami e proyektesko e gazetako online Reporteri.net: “Maripe e dezinformaciako thay propaganda prekal o Medialuno Edukipe vash o haricune komunitetya ani Kosova”, financirimo prekal o granti e Amerikake Ambasadako ani Prishtina. Proyekti implementingyola e partneritetea e mediumea “Front Online”, Autori si o profesori e Zurnalistikake Departamentesko, Ano Filolojikuno Fakulteti ano Prishtinako Universiteti “ Hasan Prishtina”. Godinipya, agoripya thay konkluzie, numnay mothavde rekomandipya mothavde akate, si e autoreske thay na mangipea mothvena pratsav e Themeske Departamentoske. Reporteri.net adikerla rezeve sakova hako vash ulavipe akale artiklosko.

     

    Lexo edhe: DRABAR PANDAR:

    Factorial-Ks, © 2024 Të gjitha të drejtat e rezervuara.