Mothavipe vash o Ashkalie

Nekobar bersha may angle yekh Mitrovicako, sheruno e krangako e Kosovake Ashkalyune Partiako aqhavgyama thay vakergya mange kay si ole yekh todina vash mange. Sine kotar o Berat Qerimi kotar o Lipyani, autori e pustikako uprak e ashkaliengi historia, kole na arakhlum sine may angle thay na shungyum sine vash oleske.

Fakti kay na penjardilam personaluno dengyama todina piri pustik mangela man sine (akava manush mangelaman sine kotar o duripe) thay oleski pustik qhivgyum upral o thanipe e pustikengo kola si ano pahipe e kauqesko ano rendo vash drabaripe. Nabuderi ver yaverinava o rendo numay na buderi ver aqhavava o drabaripe yekhe pustikako kay te sherdav yaver. Numay e pustik e Berat Qerimeski na numay kay qhivgyum ola upre ano rendo numay ini sherdingyum te drabarav pandar biagorimo e pustik savi may angle drabargyum. Thay na qhelalipaske. Akaya pustik meritinela te ovel lektura shkolaki ano Kosovake shkolle, Albaniake thay Makedoniake.

Autori mothavela historia purane ashkalyune komuniteteski e orijina sila kotar Iraneski adisutni terotoria, kote 3 mile bersha may angle kotar akava komuniteti iklile buderi thagarne sherdindoy kotar o angluno Ashkani. Yekh historia impresionimi. Ajukarava sigate kay te drabarav e duyto pustik akale autoreski. Fakti kay akava komuniteti sine obligimo te nashel kotar peri teritoria thay avela sine ano amaro than ano osmanliyengo raipe, numay ini may angle, mothavela e tragedia kova sinele akava purano komuniteti.

Mothavipe vash o Egjipqanya

Adive kana hraminava akava, garavgya e teza ano masteri yekh jeno e egipqanyune komuniteteko Fatmir Kryeziu e tema “Integripe e egipqanyune komunitetesko ano Kosovako Malipe”. Me sinum mentori akale kandidatesko thay siklilum may but sheya kotar akava keripe. Resipe akale keripesko vash o masteri sine ini kay sine suksesi ano kosovako malipe palo olako tromalipe ani Kosova resindoy te ovel ini yekh ministro ano Kosovako Raipe kotar akava komuniteti, si but sheya kola manglape may buderi te kergyon.

Akava keripe sinele interesantune arakhipya. Akava komuniteti thay duy yaver (ashkalie thay roma) pelargyona na numay ano medie kote vastingyola akronacia RAE, numay ini ano mothavipya ofisialune vash o nacionaluno Kosovako flago kote vakergyola kay yekh qeren ano flago mothavela o komunitetya RAE numay ko mashkarvakti sakova komuniteti etnikuno ani Kosova reprezentingyola yekhe qerena.

Rekomandipe akale keripesko vash o masteri si kay e Kosovake Kriselinaki Konstitucia te lel decisipe vash o yaveripe e dizaynipesko e Kosovake flagosko te ovel yaveruno kay o qerena te ikalgyon sah kotar o Kosovako flago. Qhivgyola o puqipe ko manglape te kerol akava. Angluno akava manglape te keren o deputetya akale komunitetyengo ano Kosovako Parlamenti, duyto Konsultativuno Konsili vash Komunitetya ani Presidenca kote manglape te roden kotar e Presidenta kay akava puqipe te qhiven ani Kosovaki Konstituciaki Kriselin e mangipea kay te ikalgyon o qerena kotar o Kosovako flago vash o puqipe klaripesko thay na penjaripesko e identitetesko kotar akala trin komunitetya etnikune kote yekh si olen o avipe kotar Irani (ashkalie), duyto kotar o Ejipti (egjipqanya) numay trito kotar e India (roma). Vastipe e akronaciako RAE si racyuno thay nane soske te vastingyol ano niyekh ovipe. Te vakare RAE si sakana te vastine termi turko-serbo-albanyuno. Sar ka shunen peste akala trin komunitetya te sine kay naka ovel penjardo olengo identiteti kova si umlavdo etnikuno?

Mothavipe vash o Roma

Kana e azutipea kotar e mashkarthemutni yekhlin laqhardili e Romengi mahala ani Mitrovica, Muja kotar o romano komuniteti arakhla poro bukyako than anglal moro ofisi. Shuzarela sine kunde e dizunenge vash nekobar centia shunindoy o koshipya kola kerena sine oleske o albania e kale vileske.

Sakova sabahi adikarla sine ano dumo o sandukopharo yekhuno e koloryencar thay qetkencar, numay ano rakyake orya inargyola sine ani Roma Mahala. Duy kilometria ano yekh dromipe thay duy ano inaripe, Muja kotar e romani mahala kerela sine 4 kilometria ano drom e sandukoa upral o dumo sakova dive.

Dikhindoy oleske cidipya kay e but bukya ikalela sine o maro vash habe, yekh dive vakargum oleske: toro vakti e bukyako phanglola e bukyake vaktea e kamermanyengo ani TV Mitrovica, muk akala tere sheya ani yekh rig amare ofisyengo rakyako thay tahara ano sabahi ka ave te le olen, ayekha kay tena ingarel sine sah odova drom.

Muja sine bahtalo but thay ini kay palo nesave dive sinele dar kay tena dayekh jeno kotar o stafi kotar e radio televizia tena len oleske sheya, tena harjinen oleske koloria kundrenge numay so janala e dara tena muken ole bizo maro.

Kana palo nekobar dive o Muja sigurisalo kay nisavo qhelalile na ovela oleske sheyencar, vakergya ano pakyavipe: “may buderi mangava e albanyen numay e majupen”. Akava sar naysipe mamuy mande dikhlilo mange sar buderuno thay te dav oleske sabri vakargum: “So ka mange e albanyen may buderi se e majupen? “Majupya silen kali morti numay parno vilo, numay albanya silen parni morti a o vilo kalo”. O Muja hasasalo, numay na dikhla akava sar qaquno o balansipe kova kergyum.

Palo yekh vakti o Muja buhlargya poro “biznesi”. Kedela sine purane sastrena thay plastika kola bikinela sine ano otpadi. Ayekha kedela sine jameske shishe na janava vash soske manglape sine oleske. Sah akala qhivela sine ani yekh rig ano lokali e RTV Mitrovica thay kana kedingyona sine ingarela sine ani piri destinacia.

Numay ulo pe 17 yuli 2012, kote o komunake reprezentia yekhune e Kosovake policia ano mamuyipe e krisea ano zoralipe thay elementarune manushikane norme, ano rakyake orya e bukyake, phangle o vudara e Radio Televiziake Mitrovica thay qorde sah: teknika, arkiva, dokumentia, pikture, skulpture, invertari thay… o sheya e Mujaske kotar e Roma mahala ani Mitrovica.

Nekobar dive palo palo akala ovipya arakhlum e Muja kote bikinela sine ano foro. Pashilo vash te vakarel mange. Vakergya: O devel ka phagel olengi men. Ov vakergya akala lafya sar yekhuni-viktima e Radio Televizia Mitrovica.

Numay kana arakhlum e Muja thay vash odova so mothavgum oleske shungya peste qhelale. Mothavgyum oleske kay o Avni Kastrati thay oleske qhavore vakerna e manushenge thay ulavena o fotografie oleske sheyenge vash so thay sar adikergya ano ofisi o Nexhmedin Spahiu. Dik vakergya o qhelale manusha, ni kayeka ani mahala na kerena.

Na numay kay qorde mere sheya numay ini qhivde ani fotografia – vakergya o Muja. Ma ker maripe vakergya Nexh. Qhelalipea vakergya o Muya – kay on si majupya may buderi desar mere mahallatar.

Akava krimi krisingyola e krisea. Te ushkave o privatipe e yaverengo prekal o qorde vote lelan ano vasta o publikune fondia thay ka pokinen sine kriminelia yaver ano rakyake te phagen o vudara yaver instituciyenge si krimi e nakhle krimesko. Prekal oleste o Muja e Romane Mahalako ingargya o maro pere bukya, kova shungya o koshipya pelaripya kola kerde oleske ov si yekh rayo qaqutno. Ov ini dengyama godipe vash tena marape olencar. Akala kola kherde e shukarne biznisea sar so si o Muja prekal kova lele ano muy ini mande thay bistar kay si olen elementaruni manushikani kultura. On shunena peste barvale e banditizmea thay olenge qoripea. Shunena peste shukar kana ushkavena e yaver kasko privatipe.

AGOR

Amare yekhune dizune e komunitetyengo Roma, Ashkalie thay Egipqanya si olen yekh barvali historia ano nakhipe ulavdi mashkar olende. Olen si yekh kultura politikuni umlavdi thay generaluni kultura kova meritinela umlavdo respekti. Si barvalipe e Kosovako, Kolea e sah Kosova manglape te ovel bahtali. Buderuno Komuniteti manglape te ovel ole sama ano butikeripe, shkola thay integripe akale komunitetyengo ano jivdipe kote manglape te ovel nacionaluno prioriteti.

Leparno proyekti financiringyola kotar o proyekti “Socialuno Hako vash o Roma, Ashkalie thay Egipqanya” kova implementingyola kotar o konsorciumi astarno kotar Terre des hommes Kosova, Avazo e Romengo, Ashkaliyengo thay Egjipqanyengo thay HEKS/EPER.